Tytuł „Na Zachodzie bez zmian” zalegał na mojej półce od kilku ładnych miesięcy. Kupiłam go przypadkiem na jakiejś wyprzedaży, a ponieważ nadal wychodzę z założenia, że pewne książki zwyczajnie wypada przeczytać (szczególnie, jeśli na ich podstawie powstały podobno całkiem niezłe filmy), nawet się nad tym zakupem nie zastanawiałam. Ekranizacji do tej pory nie oglądałam, natomiast powieść wciągnęła mnie od pierwszych stron.
Fabuła rozgrywa się w czasie I wojny światowej i opowiada historię
kilkorga przyjaciół, którzy omamieni wizją wspaniałej przygody oraz perspektywą
oddania zasług ojczyźnie, decydują się dobrowolnie wstąpić do armii. Po odbyciu
krótkiego szkolenia, w trakcie którego wpajane są im piękne idee i teoria
dotycząca zachowania w różnych sytuacjach na polu walki, zostają wysłani na
front. Szybko okazuje się jednak, że wojenna rzeczywistość diametralnie różni
się od tej przedstawianej im na treningu. Chłopcy bardzo szybko i w wyjątkowo
bolesny sposób stają się mężczyznami i przekonują o potwornościach konfliktu
wojennego…
Erich Maria Remarque to jeden z najbardziej znanych niemieckich autorów współczesnych.
Doceniany za wyjątkową plastyczność przekazu, dosadny, choć nie wulgarny język
oraz rzadko spotykaną umiejętność dosłownego „wrzucenia” czytelnika w świat
książki, tym samym naraził się nazistowskim władzom w latach 30. XX wieku. Powieść
urodzonego w 1898 roku pisarza 35 lat później wraz z innymi dziełami
literatury, kłócącymi się z socjopolityczną wizją świata ówczesnych rządzących,
w 1933 r. znalazła się na stosach książek palonych przez samorządy studenckie. Remarque,
weteran I wojny światowej, oskarżany w kolejnych latach przez nazistów o
żydowskie pochodzenie oraz brak udziału w działaniach wojennych faktycznie stał
się ofiarą prześladowań.
Przerażająca wizja, szczególnie biorąc pod uwagę antywojenny charakter
powieści i późniejsze wydarzenia historyczne.
„Na Zachodzie bez zmian” to powieść niezwykła. Choć autor względnie niewiele czasu poświęca opisom działań wojennych per se, a bardziej skupia na wpływie żołnierskiej rzeczywistości na mózg i psychikę młodego człowieka, doskonale potrafi przekazać czytelnikowi koszmar walki, czuwania w okopach, głodu, zimna oraz kompletnego wycieńczenia fizycznego i psychicznego. Przemyślenia Paula Bäumera, głównego bohatera książki, jego rozterki związane z poczuciem niesprawiedliwości i bezsensu wojny, ból związany z utratą najbliższych przyjaciół, śmiertelny strach i w końcu – niemożność przystosowania się do życia poza polem bitwy – wywołują w czytającym skrajne emocje; nieważna staje się narodowość głównego bohatera, Niemca, który stoi przecież po tej „złej” stronie barykady. Nieistotne stają się jego pobudki i powody, dla których zdecydował się na wstąpienie do armii. Koszmar towarzyszący mu każdego dnia w okopach oraz rozdzierające poczucie utraty najpiękniejszych lat życia i tożsamości w imię zupełnie niezrozumiałej dla niego idei sprawiają, że powieść ta staje się uniwersalna dla każdego człowieka.
Powieść Remarque’a czytałam w oryginale, po niemiecku, a zapoznanie się
z nią polecam absolutnie każdemu. To mądra, ponadczasowa książka, aktualna w
każdym miejscu i czasie.
„Na Zachodzie bez zmian” daję najwyższą ocenę – 5 gwiazdek.
*****
Język oryginału: niemiecki